Για ακόμα μία φορά συζητείται ένα νομοσχέδιο σχετικά με την υγεία και τον ΕΟΠΥΥ. Η εντύπωσή μου είναι ότι ούτε οι υποσχέσεις που δίνονται ούτε οι απαιτήσεις που ζητούνται είναι ρεαλιστικές και ότι η συζήτηση έχει τεθεί σε λάθος βάση. Ο ΕΟΠΥΥ ως αγοραστής ιατρικών υπηρεσιών έχει αποτύχει και πρέπει να καταργηθεί. Το κόστος της σύγχρονης ιατρικής είναι πολύ υψηλό και πρέπει να γίνει εξορθολογισμός των εξόδων ιδίως σε μια χώρα με τα οικονομικά της Ελλάδας. Το κράτος οφείλει να ανασυγκροτήσει τον δημόσιο τομέα υγείας και να σταματήσει να προκαλεί στρεβλώσεις στον ιδιωτικό.
Όταν συζητάμε για το κόστος της υγείας πρέπει πρώτα να ξεκαθαρίσουμε που πάνε τα χρήματα που διατίθενται για την υγεία. Σύμφωνα με την Ευρωπαϊκή στατιστική υπηρεσία διακρίνονται έξι κατηγορίες : νοσηλεία για θεραπεία και αποκατάσταση, μακροχρόνια φροντίδα υγείας, ιατρικά προϊόντα ( εδώ υπολογίζονται και τα φάρμακα), βοηθητικές υπηρεσίες (εξετάσεις και μεταφορές), προληπτική ιατρική και έξοδα διαχείρισης. Κατά μέσο όσο οι δαπάνες κατανέμονται ως εξής: 53,5% στις νοσηλείες, 16,3% στη μακροχρόνια φροντίδα, 18,4% στα προϊόντα, 5,1% στις βοηθητικές υπηρεσίες και 2,9% στην προληπτική ιατρική. Η Ελλάδα ξεχωρίζει από τον ευρωπαϊκό μέσο όρο δαπανώντας 62% για νοσηλείες, 29% για προϊόντα και μόνο 1,7% για μακροχρόνια φροντίδα υγείας.
Υπάρχουν όμως και άλλα κόστη στην υγεία τα οποία δεν υπολογίζονται γιατί δεν αφορούν δαπάνες που αποζημιώνονται άμεσα. Τέτοιες είναι οι δαπάνες για δημόσια υγεία, το κόστος εκπαίδευσης του ιατρικού και παραϊατρικού προσωπικού και το κόστος κατασκευής των υποδομών.
Τις τελευταίες δεκαετίες οι δαπάνες υγείας αυξάνονται παγκοσμίως με ένα ρυθμό μεταξύ 5% και 6% ετησίως. Ο κύριος λόγος είναι ο αυξανόμενος πληθυσμός μεγαλύτερης ηλικίας και οι ακριβότερες νέες θεραπείες που εισάγονται στην ιατρική πράξη. Τα νεότερα φάρμακα για νευρολογικές, ογκολογικές και μεταβολικές παθήσεις είναι εξαιρετικά ακριβά και ότι ίδιο συμβαίνει με τα αναλώσιμα για τις σύγχρονες ενδοσκοπικές επεμβάσεις. Λόγω των δικαιωμάτων στις πατέντες στο κόστος των φαρμάκων και των υλικών είναι ελάχιστα διαπραγματεύσιμο και λίγο διαφοροποιείται από χώρα σε χώρα σε αντίθεση με τις ιατρικές αμοιβές όπου μπορεί να υπάρχει μεγάλη ποικιλομορφία λόγω περιορισμών στη μεταφορά ιατρικού ανθρώπινου κεφαλαίου.
Στην Ελλάδα έχουμε ένα sui generis σύστημα υγείας το οποίο δεν μοιάζει ούτε είναι συγκρίσιμο με το Αγγλικό μοντέλο Beveridge, ούτε με το Γερμανικό μοντέλο Bismarck και ελάχιστα μοιάζει με το ΕΣΥ του Καναδά. Έχουμε ένα δημόσιο σύστημα με κρατικά νοσοκομεία, κέντρα υγείας και περιφερικά ιατρεία στην επαρχία, ένα εκτεταμένο ιδιωτικό σύστημα υγείας αλλά με μικρή συμμετοχή ιδιωτικών ασφαλιστικών εταιριών και έναν δημόσιο ασφαλιστικό φορέα (ΕΟΠΥΥ) που εκπροσωπεί το 90% των ασφαλισμένων και ο οποίος αγοράζει υπηρεσίες από τον ιδιωτικό τομέα αλλά θεωρητικά και από τον δημόσιο.
Ας δούμε όμως ποιος ξοδεύει πόσο και για τι όσο αφορά τις δαπάνες υγείας στην Ελλάδα. Σύμφωνα με την Ελληνική στατιστική αρχή οι δαπάνες υγείας για το 2019 ήταν 14.375.000.000 ή το 7,84% του ΑΕΠ. Από αυτά μόνο το 59,8% αφορά δημόσιες δαπάνες. 4.482.000.000 από ασφαλιστικούς φορείς και 4.108.000.000 από τη γενική κυβέρνηση. Το υπόλοιπο είναι ιδιωτική δαπάνη από την οποία μόνο το 4,7% αφορά ιδιωτικές ασφαλιστικές εταιρίες. Το 35,2% των δαπανών υγείας ή 5.224.000.000 ευρώ το πληρώνουν άμεσα οι Έλληνες από την τσέπη τους. Να σημειώσουμε ότι πουθενά στις δαπάνες αυτές δεν φαίνεται το κόστος φροντίδας ηλικιωμένων ή ανάπηρων τους οποίους φροντίζουν οι οικογένειές τους.
Έχει ενδιαφέρον να ρίξουμε μια στους προϋπολογισμούς του κράτους και του ΕΟΠΥΥ για το 2022. Ο προϋπολογισμός του υπουργείου υγείας είναι 4.341.371.000 από τα οποία 2.197.690.000 είναι αμοιβές υπαλλήλων συμπεριλαμβανομένων αυτών στα νοσοκομεία , ΠΕΔΥ και ΕΚΑΒ. 1.462.000.000 αφορούν μεταβιβάσεις προς τα νοσοκομεία και ΠΕΔΥ και 436.000.000 αφορούν μεταβιβάσεις προς ΕΟΠΥΥ.
Εισηγητική έκθεση προϋπολογισμού 2022
Κρατικός προϋπολογισμός 2022
Ο προϋπολογισμός του ΕΟΠΥΥ είναι πιο αποκαλυπτικός. Ο ΕΟΠΥΥ έχει καταρχήν υπολογισμένα έξοδα 5.799.500.000 ευρώ ενώ τα έσοδα του από ασφαλιστικές εισφορές, ρυθμίσεις χρεών και απόδοση περιουσίας φτάνουν μόλις τα 4.894.000 ευρώ. Χωρίς τις επιχορηγήσεις του τακτικού προϋπολογισμού, των φορέων Γενικής Κυβέρνησης και τις εισπράξεις υπέρ δημοσίου και τρίτων θα ήταν ξεκάθαρα ελλειμματικός.
Όσο αφορά τα έξοδα του ΕΟΠΥΥ 960.000.000 ευρώ επιστρέφουν στο κράτος (!) ως πληρωμές στα νοσοκομεία, 2.654.000.000 (45,7%) αφορούν φαρμακευτικές δαπάνες και 1.774.000.000 λοιπές παροχές ασθένειας (ιατρικές επισκέψεις, εξετάσεις, φυσιοθεραπείες, ΜΤΝ, ιδιωτικές κλινικές, ειδική αγωγή). Προϋπολογισμός ΕΟΠΥΥ
Είναι φανερό ότι η λειτουργία του υπάρχοντος μοντέλου είναι προβληματική σε πολλαπλά επίπεδα. Καταρχήν κάνει διάκριση ανάμεσα σε ασφαλισμένους και μη αφήνοντας ακάλυπτο ένα μεγάλο και ευάλωτο κομμάτι του πληθυσμού. Η διάκριση αυτή είναι ηθικά απαράδεκτη από τη στιγμή που ο ΕΟΠΥΥ χρηματοδοτείται άμεσα από το κράτος και δεν είναι ένας λειτουργικά αυτόνομος ασφαλιστικός οργανισμός. Ακόμα και έτσι οι παροχές του σε οτιδήποτε άλλο εκτός από τα φάρμακα είναι ανεπαρκείς.
Το μόνο που καταφέρνει ο ΕΟΠΥΥ είναι να προσθέτει ατελείωτη γραφειοκρατεία στον δημόσιο και ιδιωτικό φορέα ενώ ταυτόχρονα προκαλεί στρεβλώσεις στην αγορά λόγω της θέσης του ως αγοραστή ιατρικών υπηρεσιών και λόγω της αντίφασης ανάμεσα στο τι υπόσχεται στους ασφαλισμένους του και στο τι μπορεί πραγματικά να καλύψει. Οι πιο έντονες αντιδράσεις αφορούν το rebate και το clawback σε φάρμακα και εξετάσεις αλλά η κοινή εμπειρία δείχνει ότι η συμμετοχή του σε νοσηλεία στον ιδιωτικό τομέα είναι ανεπαρκής ενώ η αποζημίωση για ιατρικές επισκέψεις είναι τόσο χαμηλή που να δημιουργείται υποψία για την ποιότητά τους ή για την ύπαρξη διαφθοράς.
Ο προϋπολογισμός του ΕΟΠΥΥ για δαπάνες μισθοδοσίας το 2022 είναι 44.000.000 ευρώ. Σε αυτό το ποσό δεν υπολογίζεται η δαπάνη για τους δεκάδες χιλιάδες γιατρούς και φαρμακοποιούς του ιδιωτικού και δημόσιου τομέα που ασκούν καθημερινά έργο για τον ΕΟΠΥΥ δημιουργώντας και εκτελώντας συνταγές και παραπεμπτικά. Ο λόγος για τον οποίο δεν υπολογίζεται ποσό είναι ότι αυτοί οι επαγγελματίες υγείες εκτελούν αυτό το αλλότριο προς τα καθήκοντά τους έργο τζάμπα. Και ο λόγος που το κάνουν τζάμπα δεν είναι υποθέτω η διάθεση για εξυπηρέτηση του ασθενή αλλά μάλλον η στρέβλωση στην αγορά που προκαλεί το μονοψώνιο του ΕΟΠΥΥ. Να σημειώσω ότι τα λειτουργικά έξοδα του ΕΟΠΥΥ για το 2022 υπολογίζονται σε 104.000.000 ενώ η δαπάνη για ιατρικές επισκέψεις σε 60.000.000.
Γίνεται προφανές ότι με την συνεχόμενη αύξηση του κόστους των δαπανών υγείας και την υπάρχουσα οικονομική κατάσταση της Ελλάδας το υπάρχων μοντέλο δεν είναι λειτουργικό. Ο ΕΟΠΥΥ λειτουργεί σαν φάντασμα των ασφαλιστικών ταμείων, οργανισμών δηλαδή που θα έπρεπε να είχαν καταργηθεί δεκαετίες πριν. Αυτό που χρειάζεται είναι μείωση της γραφειοκρατίας και ρεαλιστικός ορισμός των δημόσιων παροχών υγείας.
Ένα δημόσιο σύστημα υγείας έχει κάποιες βασικές υποχρεώσεις, όπως φάνηκε και στην πρόσφατη πανδημία, για τις οποίες πρέπει να καλύπτει ολοκληρωτικά τον πληθυσμό. Η δημόσια υγεία, η προφύλαξη από λοιμώξεις και η προστασία των ευάλωτων και ανήμπορων τμημάτων του πληθυσμού είναι μερικές από αυτές. Επίσης είναι απαράδεκτο άνθρωποι να στερούνται θεραπευτικές πράξεις σωτήριες για τη ζωή λόγω αδυναμίας κάλυψης του κόστους ή να κινδυνεύουν με χρεωκοπία επειδή αρρώστησαν. Όπως απαράδεκτο είναι και άνθρωποι να μετατρέπονται σε μόνιμους αποκλειστικούς νοσηλευτές ενός συγγενή τους με χρόνιο πρόβλημα υγείας χωρίς βοήθεια από πουθενά.
Δεν νομίζω ότι κανείς προτιμάει να του αποζημιώνει ο ΕΟΠΥΥ την ακτινογραφία θώρακα αλλά να μην βρίσκει να κάνει ακτινοθεραπεία χωρίς να πληρώσει αδρά. Επίσης δεν νομίζω ότι έχει νόημα να πληρώνει ο ΕΟΠΥΥ 300 ευρώ για μία επέμβαση στον ιδιωτικό τομέα η οποία κοστίζει 3000 στον ασθενή. Στην ιατρική υπάρχουν κόστη τα οποία μπορούν εύκολα να βγουν από την τσέπη και έξοδα τα οποία μπορεί να είναι καταστροφικά για τον ασθενή.
Επιπλέον η στρέβλωση στην αγορά προκαλεί διαφθορά όπως μαύρες πληρωμές και τεχνητή υπερβολική ζήτηση ιατρικών υπηρεσιών και εξετάσεων. Αν αποζημιώνεις κάτι κάτω από το κόστος είναι προφανές ότι κάνεις δουλειές είτε με χαζούς είτε με απατεώνες και οι πρώτοι δεν ζουν πολύ.
Ο εξορθολογισμός των εξόδων δεν αφορά μόνο τον ΕΟΠΥΥ αλλά και τις παροχές των δημόσιων νοσοκομείων. Είναι παράλογο σε ένα νοσοκομείο να προσφέρονται ρομποτικά χειρουργεία ή να χρησιμοποιούνται αναλώσιμα κόστους χιλιάδων ευρώ ανά ασθενή όταν δεν υπάρχει αρκετό νοσηλευτικό προσωπικό, καθαρές τουαλέτες και σεντόνια που να μην είναι τρύπια. Κάθε νέα θεραπεία που προσφέρεται θα πρέπει να βελτιώνει τεκμηριωμένα τον δείκτη κόστους προς όφελος για να μην υπάρχουν υποψίες διαφθοράς στην αγορά ή στη χρήση της.
Πιστεύω ακράδαντα ότι ο δημόσιος τομέα παροχής υπηρεσιών υγείας είναι απολύτως απαραίτητος. Υπάρχουν όμως λογικά και ρεαλιστικά όρια στο τι μπορεί να προσφέρει και από την άλλη είναι απαράδεκτο να περιορίζεις κάποιον που θέλει να κάνει κάτι παραπάνω για την υγεία του. Αυτό έρχεται να καλύψει ο ιδιωτικός τομέας παροχής υπηρεσιών υγείας.
Είναι η φύση της αγοράς ιατρικών υπηρεσιών τέτοια που δεν μπορεί να αφεθεί ανεξέλεγκτη. Το κράτος οφείλει να ρυθμίζει και να ελέγχει αυστηρά και την ιδιωτική αγορά υγείας και την ιδιωτική αγορά ασφάλισης. Αυτό που δεν μπορεί να κάνει είναι να στρεβλώνει την ιδιωτική αγορά υπεισέρχοντας σε αυτή ως αγοραστής ή πάροχος υπηρεσιών. Ούτε να πουλά νοσηλείες σε ιδιωτικές ασφαλιστικές εταιρίες ούτε να αγοράζει από ιδιωτικά νοσοκομεία. Το πρώτο ανακοινώθηκε πολλαπλά αλλά δεν έγινε ποτέ πραγματικότητα, το δεύτερο δεν το βλέπουμε να σταματά. Υποθέτω ότι ο λόγος και για τα δύο είναι τα οικονομικά συμφέροντα που θίγονται.
Ένα τελευταίο ζήτημα είναι η χαμηλή συνεισφορά της ιδιωτικής ασφάλισης στα ιδιωτικά έξοδα για υπηρεσίες υγείας. Πολλές κυβερνήσεις έχουν υποσχεθεί την ανάπτυξη του ιδιωτικού συστήματος στην Ελλάδα αλλά στην πραγματικότητα λίγα έχουν αλλάξει. Μπορεί όντως να υπάρχει ένα θέμα νοοτροπίας του ελληνικού λαού αλλά λίγο βοηθάει και η νοοτροπία του κράτους. Ελπίζω ότι ο τρόπος με τον οποίο θα βοηθήσει το Ελληνικό κράτος να είναι ο τερματισμός του παρεμβατισμού και όχι η καταστροφή του δημόσιου συστήματος υγείας.
No comment