Πέτρα στα νεφρά
Η νεφρολιθίαση είναι μια συνηθισμένη πάθηση που προσβάλει περίπου το 10% του πληθυσμού. Οι πέτρες σχεδόν πάντοτε δημιουργούνται στα νεφρά αλλά μπορεί να πέσουν και να φράξουν τον ουρητήρα. Πρόκειται για μια από τις πιο παλιά καταγεγραμμένες νόσους στον άνθρωπο. Πέτρες στα νεφρά έχουν βρεθεί σε Αιγυπτιακές μούμιες ενώ θεραπείες για πέτρες στα νεφρά υπάρχουν στα συγγράμματα του Ιπποκράτη.
Ο κολικός νεφρού είναι από τους πιο έντονους πόνους που μπορεί να νιώσει ένας άνθρωπος και είναι καθημερινό συμβάν στα κέντρα επειγόντων περιστατικών. Ο πόνος οφείλεται στην οξεία διάταση του πυελοκαλυκικού συστήματος και έχει οσφυϊκή εντόπιση. Αν η πέτρα βρίσκεται χαμηλά στον ουρητήρα, ο πόνος μπορεί να αντανακλά στα γεννητικά όργανα και να υπάρχει αίσθημα συχνοουρίας. Η αρχική αντιμετώπιση περιλαμβάνει τη σωστή διάγνωση, την αντιμετώπιση του πόνου και των πιθανών επιπλοκών και εντέλει την αφαίρεση της πέτρας και την πρόληψη υποτροπών.
Αν και οι πέτρες στα νεφρά δεν είναι συχνό αίτιο νεφρικής ανεπάρκειας, ορισμένες προϋπάρχουσες καταστάσεις όπως μονήρης νεφρός, πολυκυστικά νεφρά και σακχαρώδης διαβήτης είναι παράγοντες κινδύνου για αυξημένη πιθανότητα νεφρικής ανεπάρκειας. Οι πέτρες στα νεφρά μπορούν να επιδεινώσουν τα συμπτώματα μιας ουρολοίμωξης λόγω φραξίματος του ουροποιητικού αλλά και επειδή οι πέτρες στα νεφρά είναι σημείο που φωλιάζουν μικρόβια.
Πως σχηματίζονται οι πέτρες στα νεφρά
Οι πέτρες στα νεφρά σχηματίζονται με δύο βασικούς τρόπους. Ο πρώτος αφορά τον υπερκορεσμό των ούρων με ουσίες που μπορούν να σχηματίσουν πέτρες όπως ασβέστιο, οξαλικό και ουρικό οξύ. Ο αρχικός πυρήνας της πέτρας είναι κάποιος κρύσταλλος ή ξένο σώμα πάνω στον οποίο εναποθέτονται στρώσεις κρυσταλλικών αλάτων. Η πέτρα που σχηματίζεται δίνει συμπτώματα όταν φράξει τον ουρητήρα στην πορεία προς την κύστη. Οι περισσότερες πέτρες στα νεφρά περιέχουν ασβέστιο ενώ σημαντικό ποσοστό έχει ουρικό οξύ ή άλατα ουρικού οξέως. Σπανιότερες είναι οι πέτρες κυστίνης, στρουβίτη, ξανθίνης ή από φαρμακευτικές ουσίες.
Ο δεύτερος τρόπος σχηματισμού πέτρας στα νεφρά αφορά την εναπόθεση κρυστάλλων μια βάση φωσφορικού ασβεστίου που βρίσκεται σε μια νεφρική θηλή. Αυτή η αρχική ασβεστοποίηση ονομάζεται πλάκα του Randall και πρόκειται για μια ενδοθηλιακή συσσώρευση φωσφορικού ασβεστίου το οποίο έχει περάσει μέσα από τη βασική μεμβράνη της έλικας του Henle. Η πλάκα του Randle εντέλει διαβρώνει το ουροθήλιο και πάνω της εναποθέτονται άλατα φωσφορικού και οξαλικού ασβεστίου με τελικό αποτέλεσμα το σχηματισμό πέτρας.
Γιατί γίνονται πέτρες στα νεφρά
Ο πιο σημαντικός παράγοντας για τα σχηματισμό πέτρας στα νεφρά είναι η χαμηλή κατανάλωση υγρών η οποία οδηγεί σε μικρή παραγωγή ούρων με αποτέλεσμα την υψηλή συγκέντρωση ουσιών που σχηματίζουν πέτρες. Υπάρχουν επίσης μεταβολικοί παράγοντες που προκαλούν υψηλές συγκεντρώσεις ασβεστίου, ουρικού και οξαλικού οξέως στα ούρα, όπως επίσης και χαμηλές συγκεντρώσεις κιτρικού οξέως.
Η υπερασβεστιουρία είναι η πιο συχνή μεταβολική διαταραχή. Μπορεί να οφείλεται σε αυξημένη απορρόφηση ασβεστίου, σε απώλεια ασβεστίου από τα οστά ή σε αδυναμία επαναρρόφησης του ασβεστίου στα νεφρικά σωληνάρια.
Χρόνιες λοιμώξεις με μικρόβια που μπορούν να διασπάσουν ην ουρία σε αμμωνία, προκαλούν το σχηματισμό πέτρας από εναμμώνιο φωσφορικό μαγνήσιο. Το υλικό αυτό ονομάζεται στρουβίτης και σχετίζεται με μικρόβια όπως ο πρωτέας, η ψευδομονάδα και η κλεμπσιέλλα. Τα ούρα των ασθενών με πέτρα στρουβίτη έχουν συνήθως αλκαλικό pH.
Πέτρες ουρικού οξέως δημιουργούνται ε ασθενείς με χαμηλό ( όξινο) pH, που έχουν υπερουριχαιμία ή καταναλώνουν τροφές πλούσιες σε πουρίνες ( κρέατα, λαχανικά, οστρακοειδή).
Οι πέτρες στα νεφρά από κυστίνη οφείλονται γενετική μεταβολική βλάβη που δεν επιτρέπει τη επαναρρόφηση κυστίνης στα νεφρικά σωληνάρια με αποτέλεσμα τον υπερκορεσμό των ούρων με άλατα κυστίνης. Αυτοί οι ασθενείς σχηματίζουν πέτρες από την παιδική ηλικία οι οποίες ξανασχηματίζονται χωρίς τη σωστή αγωγή.
Πως εξελίσσονται οι πέτρες στα νεφρά
Οι πέτρες στα νεφρά κατά 80% αποβάλλονται αυτόματα. Στο περίπου 20% των περιπτώσεων, ο ασθενής χρειάζεται εισαγωγή στο νοσοκομείο λόγω πόνου που δεν υποχωρεί με φάρμακα, αδυναμία να πιει, ουρολοίμωξη ή αδυναμία αποβολής της πέτρας.
Ο συνδυασμός απόφραξης του ανώτερου ουροποιητικού από πέτρα και ουρολοίμωξης είναι το χειρότερο και δυνητικά θανατηφόρο σενάριο, λόγω πιθανής πυελονεφρίτιδας και σηψαιμίας. Η έγκαιρη διάγνωση και παροχέτευση των ούρων είναι κεφαλαιώδους σημασίας σε αυτές τις περιπτώσεις. Επειδή η αφαίρεση της πέτρας τώρα πια μπορεί να γίνει με ελάχιστα επεμβατικές μεθόδους, η βασική έγνοια δεν είναι η αφαίρεση της πέτρας αλλά η διατήρηση της βατότητας του ουροποιητικού και η πρόληψη των επιπλοκών.
Η νεφρολιθίαση είναι νόσος που υποτροπιάζει. Η πιθανότητα να ξαναεμφανίσει κάποιος πέτρα στα νεφρά είναι 50% στην πενταετία μετά το πρώτο επεισόδιο κολικού του νεφρού. Οι ασθενείς υψηλού κινδύνου για υποτροπή θα χρειαστούν μεταβολικό έλεγχο. Ασθενείς υψηλού κινδύνου χαρακτηρίζονται αυτοί που εμφανίζουν πέτρες σε νεαρή ηλικία, έχουν οικογενειακό ιστορικό νεφρολιθίασης, έχουν πέτρες ουρικού οξέως, βρουσίτη ή στρουβίτη και αυτοί που έχουν ανατομικές ανωμαλίες στο ουροποιητικό σύστημα. Ο μεταβολικός έλεγχος αποτελείται από εξετάσεις αίματος και ανάλυση ούρων 24ώρου. Η χημική ανάλυση της πέτρας μπορεί να δώσει επιπλέον πληροφορές.
