Νεύρο-φυσιολογία και νεύρο-ανατομία της ούρησης
Το κατώτερο ουροποιητικό σύστημα αποτελείται από την ουροδόχο κύστη και την ουρήθρα. Η νεύρωση του κατώτερου ουροποιητικού γίνεται από νεύρα που ξεκινάνε από το νωτιαίο μυελό και περιφερικά γάγγλια. Υπάρχει αυτόνομη ( συμπαθητική και παρασυμπαθητική) και σωματική νευρική οδός. Η αυτόνομη νευρική οδός ξεκινάει από το νωτιαίο μυελό και τα περιφερικά γάγγλια των αντίστοιχων συμπαθητικών και παρασυμπαθητικών συστημάτων.
Οι συμπαθητικές νευρικές ίνες ξεκινούν από το 11ο θωρακικό ως το 2ο οσφυϊκό τμήμα του νωτιαίου μυελού και μέσω του κάτω μεσεντερίου γαγγλίου και του υπογάστριου νεύρου ή μέσω της παρασπονδυλικής αλυσίδας, εισέρχονται στα πυελικά νεύρα στη βάση της ουροδόχου κύστης και στην ουρήθρα. Οι παρασυμπαθητικές νευρικές ίνες ξεκινούν από τα Ι2, Ι3 και Ι4 τμήματα του νωτιαίου μυελού και μέσω των ιερών ριζών και των πυελικών νεύρων καταλήγουν στα γάγγλια του πυελικού πλέγματος. Από εκεί ξεκινούν μεταγαγγλιακές ίνες οι οποίες νευρώνουν την ουροδόχο κύστη. Οι σωματικές κινητικές ίνες οι οποίες νευρώνουν τους ραβδωτούς μύες του έξω σφιγκτήρα ξεκινούν από τους κινητικούς νευρώνες Ι2-Ι4 και περνούν από το αιδοιικό νεύρο.
Οι παρασυμπαθητικές μεταγαγγλιακές ίνες απελευθερώνουν ακετυλοχολίνη, η οποία προκαλεί σύσπαση της ουροδόχου κύστης μέσω Μ3 μουσκαρινικών υποδοχέων στο τοίχωμα της κύστης. Οι συμπαθητικές μεταγαγγλιακές ίνες απελευθερώνουν νοραδρεναλίνη, η οποία χαλαρώνει την κύστη μέσω β3 υποδοχέων και συσπά την ουρήθρα μέσω α1 υποδοχέων. Οι σωματικές ίνες απελευθερώνουν ακετυλοχολίνη και συσπούν τον έξω σφιγκτήρα μέσω νικοτινικών υποδοχέων. Οι παρασυμπαθητικές ίνες απελευθερώνουν ακόμα ATP το οποίο χαλαρώνει το μυ της κύστης και νιτρικό οξύ το οποίο χαλαρώνει τους ουρηθρικούς μύες.
Κατά τη διάρκεια πλήρωσης της κύστης με ούρα, η διάταση του τοιχώματος της κύστης προκαλεί ενεργοποίηση αισθητικών ινών οι οποίες μέσω ενός νωτιαίου αντανακλαστικού τόξου ενεργοποιούν τη συμπαθητική μοίρα του υπογάστριου νεύρου προς τη κύστη και την κινητική μοίρα του αιδοιικού προς τον σφιγκτήρα, εξασφαλίζοντας έτσι την εγκράτεια των ούρων. Το συμπαθητικό σύστημα αναστέλλει τη σύσπαση του εξωστήρα της κύστης και τροποποιεί τη νευροδιαβίβαση στα γάγγλια της κύστης. Το γεφυρικό κέντρο αποθήκευσης (κοιλιοπλάγια του γεφυρικού κέντρου ούρησης) αυξάνει τη σύσπαση των γραμμωτών μυών του ουρηθρικού σφιγκτήρα. Στην αποθήκευση των ούρων συμβάλει και η αυξημένη δραστηριότητα του υποθαλάμου, της παρεγκεφαλίδας, των βασικών γαγγλίων και του μετωπιαίου λοβού όπως έχουν δείξει λειτουργικές νευρο-απεικονιστικές μελέτες.
Στην φάση της ούρησης η έντονη ενεργοποίηση των αισθητικών ινών στο πυελικό νεύρο, ενεργοποιεί ένα νωτιαίο προμήκο-νωτιαίο αντανακλαστικό τόξο το οποίο περνά από το γεφυρικό κέντρο ούρησης. Αυτό ενεργοποιεί τη παρασυμπαθητική νεύρωση της κύστης και αναστέλλει τη συμπαθητική νέυρωση. Αισθητικές ίνες από το νωτιαίο μυελό μπορεί να περάσουν από τη φαιά ουσία πέριξ του υδραγωγού πριν καταλήξουν στο γεφυρικό κέντρο ούρησης. Το γεφυρικό κέντρο ούρησης στέλνει γλουταμινεργικές ίνες που ενεργοποιούν τους ιερούς προγαγγλιακούς πυρήνες που ελέγχουν την κύστη και αναστέλλει τη λειτουργία του ιερού κινητικού πυρήνα της ουρήθρας (Onuf). Υπάρχουν και άλλα νευρικά κυκλώματα που έχουν να κάνουν με τη συνειδητή αίσθηση της ούρησης και εμπλέκουν ανώτερα εγκεφαλικά κέντρα (υποθάλαμος, προμετωπιαίος λοβός) τα οποία αναστέλλουν την ούρηση.
Υπερλειτουργική κύστη εγκεφαλικής αιτιολογίας
Η υπερλειτουργία του εξωστήρα μυ της κύστης είναι η κύρια αιτία συχνουρίας και επιτακτικής ούρησης. Στην περίπτωση βλάβης πάνω από το εγκεφαλικό στέλεχος, το αντανακλαστικό της ούρησης είναι ακέραιο και η υπερλειτουργία του εξωστήρα θεωρείται πως οφείλεται στην ανεξέλεγκτη λειτουργία του αντανακλαστικού της ούρησης λόγω μειωμένης αναστολής από τον εγκέφαλο αλλά μπορεί να υπάρχει και επιπλέον ενεργοποίηση γλουταμινεργικών και ντοπαμινεργικών μηχανισμών.
Σε γενικές γραμμές τα βασικά γάγγλια φαίνεται ότι έχουν ανασταλτική δράση στην ούρηση. Λειτουργικές νευρο-απεικονιστικές εξετάσεις στην φάση πλήρωσης της κύστης έδειξαν ενεργοποίηση της ωχράς σφαίρας σε υγιείς εθελοντές και του κέλυφους σε ασθενείς με νόσο Πάρκινσον. Σε αντιδιαστολή η ντοπαμινεργική διαβίβαση ήταν χαμηλότερη σε ασθενείς με νόσο Πάρκινσον και συμπτώματα ούρησης σε σχέση με ασθενείς χωρίς συμπτώματα. Η ηλεκτρική διέγερση της συμπαγούς μοίρας της μέλαινας ουσίας αναστέλλει το αντανακλαστικό της ούρησης και τα επίπεδα ντοπαμίνης στο ραβδωτό σώμα αυξάνουν κατά τη φάση πλήρωσης της κύστης. Το αντανακλαστικό της ούρησης τόσο από ντοπαμίνη( D1 αναστολή, D2 διέγερση) όσο και από γ-αμινοβουτυρικό οξύ. Στη νόσο Πάρκινσον έχουμε διαταραχή του βιοχημικού μονοπατιού ανάμεσα στη μέλαινα ουσία και τα βασικά γάγγλια με αποτέλεσμα υπερλειτουργία του εξωστήρα της κύστης και συχνουρία ή/και ακράτεια ούρων.
Ο μετωπιαίος λοβός θεωρείται το ανώτερο κέντρο ελέγχου (αναστολής) της ούρησης και βλάβες στον μετωπιαίο λοβό προκαλούν υπερλειτουργία της κύστης στον άνθρωπο. Έχουν εντοπιστεί εγκεφαλικές περιοχές που ενεργοποιούνται στην πλήρωση της κύστης και στην ούρησης και αντιστοιχούν σε περιοχές που όταν έχουν βλάβη προκαλείται υπερλειτουργία της κύστης. Σε γυναίκες με επιτακτική ακράτεια ούρων, φάνηκε μετωπιαία υπολειτουργία σε σύγκριση με υγιείς εθελοντές. Ο μετωπιαίος λοβός έχει απευθείας συνδέσεις με τον υποθάλαμο και τη φαιά ουσία πέριξ του υδραγωγού και πιθανά ελέγχει την ούρηση μέσω του κυκλώματος των βασικών γαγγλίων.
Βιβλιογραφία:
